NGHỆ
THUẬT VÀ TÂM THỨC SÁNG TẠO
(Art and the creative consciousness)
Tác giả: Graham Collier
Dịch giả: Trịnh Lữ
Lê Hồ Quang
Mình đã đọc cuốn sách này với rất nhiều hứng thú. Vì sao ư?
Nghệ thuật, vốn luôn được hình dung như là sản phẩm của cảm hứng, nhiều khi là
ngẫu hứng, bất thường và khó kiểm soát, trong cuốn sách này, đã được trình bày
bởi một tay bút nhà nghề am tường những ngóc ngách nghề nghiệp
(mà ở đây lại là “nghề sáng tạo”), bởi vậy, vừa đảm bảo tính chính xác trong
các thông tin chuyên ngành, và đồng thời, tính thẩm mỹ trong các thông tin ấy. Nói cách khác, cuốn sách cho thấy một cái nhìn thấu tỏ về bản chất và cơ chế sáng tạo của
nghệ thuật tạo hình (chủ yếu là điêu khắc và hội họa) thể hiện qua sự phân
tích, so sánh, lý giải hệ thống, rành mạch. Điều này khiến một kẻ mù màu, mù hình bẩm sinh như mình có cảm giác thực sự được khai
nhãn. Nó cho mình hiểu rằng, sáng tạo nghệ thuật là một hoạt động quá phức tạp,
rằng tâm thức sáng tạo được cấu thành và bị chi phối bởi nhiều yếu tố khó xác định/
định lượng một cách thật rạch ròi như cảm xúc/ trí tuệ; cảm giác/ trực giác...
nhưng điều đó hoàn toàn không có nghĩa là nó không thể nắm bắt, không thể mô tả,
phân tích và lý giải. Giây phút mà nghệ thuật, qua cách mô tả, lý giải của Graham Collier, hiện lên với tất cả tính phức tạp và hợp lý của nó, thật đáng kinh ngạc. Dĩ
nhiên, đó là góc nhìn và quan điểm thẩm mỹ của cá nhân tác giả, nhưng sự thuyết
phục trong quan điểm và cách trình bày đó cũng đem lại khoái cảm tương đương
khi ta ngộ ra vẻ đẹp đích thực của một tác phẩm nghệ thuật. Cùng với cảm giác
thức tỉnh là cảm giác bị lay động sâu sắc.
