TIẾNG THÉT GỌI CỦA CON NGƯỜI ĐÃ VƯỢT LÊN NỖI SỢ
(Đọc trường ca Đêm
trên cát, trong tập Trường ca
của
Thanh Thảo, Nxb Hội Nhà văn, 2009)
Lê Hồ Quang
Đêm
trên cát nằm trong vệt tác phẩm viết về nghệ sĩ -
trí thức, một kiểu hình tượng nổi bật trong thơ Thanh Thảo thời hậu chiến. Viết
về Cao Bá Quát, một nhà nho, một nhà thơ, vị quân sư của cuộc khởi nghĩa Mỹ
Lương, một con người có tài năng và số phận khác thường trong lịch sử dân tộc, trường
ca này là cuộc giải phẫu nội tâm cá nhân bi tráng
gắn liền cảm hứng nhận thức, lý giải về trách nhiệm trí thức
trước các vấn đề của thời cuộc, của đời sống lịch sử - xã hội.
Bao trùm Đêm trên cát là một trạng thái nội tâm đớn đau, bi phẫn. Trạng thái ấy gắn liền ý thức sâu sắc
về đời sống cá nhân, xã hội, trách nhiệm của kẻ sĩ và cũng chính nó đã thổi bùng lên ngọn
lửa phản kháng mạnh mẽ, dữ dội. “Ta” (được hiểu theo nghĩa đại từ nhân xưng
ngôi thứ nhất), là cách xưng danh của nhân vật trữ tình. Nó vừa gợi cảm giác
xưa cũ (thường gặp trong thơ xưa); đồng thời nhanh chóng xác lập tâm thế tâm sự/
tự sự/ giãi bày... của nhân vật: Ta đứng đây/ nương tựa vào chính mình vào mặt
đất... Nhưng việc đào sâu vào thế giới nội tâm cũng là dấn sâu thêm vào cảm
giác tổn thương nghẹn ngào chua xót:
tóc
xõa đầu ngọn gió
rối
bời bao tâm sự
ta
già rồi chăng
trước
mặt bức tường cao thêm mãi
gánh
nặng lưng còng trèo non lội suối
xòe
bàn tay còn lại đất bùn
mong
tài năng nở rộ dưới vầng dương
buồn
cười thay
nghe trong miệng vị sương mù nhạt thếch
