Linh hồn của nhà

 

LINH HỒN CỦA NHÀ

 

       Khi nào bạn nghĩ đến linh hồn một ngôi nhà? Ấy là khi bạn nhìn thấy bức tường bê tông lạnh lùng lô nhô những thanh sắt. Ban công là một cái lồng sắt. Và cửa sổ ở tầng một quay ra đường cũng được bao ngoài bằng một tấm liếp kim loại. Nhưng ngay trong cái lồng thép trên ban công tầng ba, cỏ cây vẫn tràn trề vươn ra. Những cánh tay gầy gò lêu nghêu của hoa giấy níu lấy búi dây điện đen trũi, trĩu trịt vắt ngang thân nhà, bật lên thách thức một chùm hoa đỏ. Góc mái giả chìa ra từ tầng hai bỗng dưng vàng rực một bụi cúc thân gỗ. Cành héo khô mà hoa cứ vàng rực, bất chấp, như nắng xối. Ngay ở tấm liếp sắt bao quanh cửa sổ tầng một bụi bặm, những cây hoa tím bạn không biết tên vẫn níu lấy song sắt trổ ra. Nhiều chiếc lá bị sâu đục lỗ chỗ: chúng làm bạn cảm động. Như thể linh hồn thẳm sâu của ngôi nhà vừa hiển hiện qua chú sâu vô hình kia. Một đời sống tự nhiên mãnh liệt, đẹp và âm thầm, đâu đó, sau khung cửa sắt.

 

Thơ Nguyễn Đức Tùng

 

THƠ NGUYỄN ĐỨC TÙNG,

“NƠI CÂU CHUYỆN BẮT ĐẦU BẰNG NGÔN NGỮ KHÁC”

 

Lê Hồ Quang

Bìa tập Thơ buổi sáng của Nguyễn Đức Tùng

Nếu phải khái quát về thơ của Nguyễn Đức Tùng, tôi sẽ mượn chính thơ ông để diễn tả - đấy là “nơi câu chuyện bắt đầu bằng ngôn ngữ khác”. Tính truyện là một đặc điểm thi pháp nổi bật của thơ Nguyễn Đức Tùng. Bằng thơ và qua thơ, tác giả nhẩn nha kể cho chúng ta nghe những câu chuyện của đời người, những câu chuyện kết đọng trải nghiệm, xa xôi và xưa cũ nhưng sáng nét lạ lùng. Ký ức của cá nhân, của cộng đồng đã được đánh thức bởi những câu chữ chừng như không thể đơn giản, gọn gàng hơn trong Làng quê, Chiến tranh, Ký ức những năm 80, Đêm ngủ trên nền nhà cũ, Hai vầng trăng, Em, Lịch sử làng tôi… Đừng tìm kiếm những cảm giác êm đềm, ngọt ngào theo kiểu thi vị hóa khi đọc những bài viết về tuổi thơ, về mẹ hay quê hương của tác giả này. Đấy là một ký ức không nguyên vẹn, đầy đổ vỡ và luôn găm lại cảm giác đau đớn. Chỉ có điều, cùng thời gian, nó ngưng lại trong cái nhìn phân tích tỉnh táo và lặng lẽ:

Chiến tranh

 

Người đưa thư

Dựng xe đạp trước nhà

 

Uống với dì tôi một tách trà

Rồi lặng lẽ cáo lui

 

Không biết dì tôi không biết chữ

 

Trong phong bì là giấy báo tử

Câu chuyện được kể theo trật tự tuyến tính mạch lạc. Từ ngữ ngắn gọn và đơn giản, không hề gây khó độc giả. Bài thơ dường như thuần sự kiện, những sự kiện được lược thuật từ góc nhìn của đứa cháu, người chứng kiến và kể chuyện, với sự giản ước tối đa ngôn ngữ biểu cảm. Cái còn lại là một tình huống của đời sống và số phận. 

Thơ Vũ Hoàng Chương

 VŨ HOÀNG CHƯƠNG,

ĐỜI VẮNG EM RỒI SAY VỚI AI?

                                                            

                                                            Lê Hồ Quang

Nhà thơ Vũ Hoàng Chương
(1915-1976)

        

Sự gặp gỡ với văn hóa phương Tây, đặc biệt là văn hóa Pháp, ở giai đoạn cuối thế kỉ XIX đầu thế kỉ XX, đã tạo nên cơn địa chấn lay động tận gốc ý thức hệ phong kiến tồn tại hàng nghìn năm trong lòng xã hội Việt Nam cổ truyền. Sự trỗi dậy mạnh mẽ của ý thức cá nhân giúp con người phát hiện ra chính mình trong những giá trị riêng biệt, độc đáo: Ta là Một, là Riêng, là Thứ nhất (Xuân Diệu). Song tách rời khỏi cộng đồng, tự xác định mình trong tư cách cá nhân cũng đồng nghĩa với việc anh ta phải tự chịu trách nhiệm về những hành vi và lựa chọn của mình, trong khi không bao giờ có thể chắc chắn về kết quả của sự lựa chọn đó. Do vậy, tự do cá nhân đồng thời thức tỉnh nỗi âu lo về một sự hiện hữu ngắn ngủi và vô vọng, cũng đồng nghĩa với sự bất trắc và nỗi cô đơn thường trực. Tấn bi kịch tinh thần của thời đại này phản chiếu rõ trong sáng tác của Vũ Hoàng Chương, qua chân dung của một cái tôi đam mê mà khinh bạc, say đắm mà chán chường. Đó là một cái tôi ý thức sâu sắc về một thế giới thực tại bị chia cắt, và con người sống trong những giới hạn ngăn cách, vĩnh viễn đánh mất khả năng chia sẻ, hoà hợp trọn vẹn.

Nắng

 

NẮNG

 

            Có lẽ, ban đầu bạn nghĩ khác. Ý nghĩ giống như tiếng nhạc mở lớn trong buổi sớm mai, giống tiếng ồn hơn là âm nhạc, chúng làm bạn bận trí. Bạn bị chững lại. Cảm giác nhẹ nhõm và tự do bị phá hỏng hoàn toàn bởi tạp âm. Bạn biết mình đang tự trì hoãn. Sâu bên trong bạn hiểu cảm giác bồn chồn thường trực ấy có nghĩa là gì. Sự lười biếng. Sự sợ hãi. Sự thiếu mục đích. Và mong muốn kháng cự cơn mê mệt tâm trí kéo dài.

Con đường ấy, bạn muốn đi một mình. Thật ra, con đường chỉ là một cách nói ẩn dụ. Một thế giới bát ngát của trí tưởng, phóng túng và mênh mông nhưng sâu kín và riêng tư. Nó chứa cả bầu trời bao la rợn ngợp và đồng thời chỉ bé mọn như hạt cỏ khô bị gió thổi lạc trong túi áo, bên đầm nước vào một mùa hè bạn không còn nhớ. 

Như thể khi sinh ra bạn đã bị chia cắt. Cánh đồng này. Trang sách này. Hạt cỏ này: sự vô thanh sâu hút. Và bạn - là - bạn: một tạp âm vô phương cứu chữa. Những âm thanh cất lên, sự giả dối cất lên. Những đôi mắt, miệng cười, tay ôm, cả ngôn ngữ ngoài ngôn ngữ. Tất cả bằng nhựa dẻo, đẹp và trống rỗng kinh hoàng.

Bạn khao khát Vô thanh. Trong im lặng, bạn thấy bản thân mình. Im lặng và không bị quấy rầy. Im lặng và không bị buộc nói lời mình không nghĩ. Im lặng và chỉ thế thôi - im lặng.

Nhưng tại sao bạn không thể tập trung vào con đường đang dưới chân, cuốn sách đang mở trên tay, dòng chữ đang tô mực dở? Tại sao bạn không thể an tâm? Cái gì khiến bạn bị chia trí? Suy nghĩ là tự do. Nhưng suy nghĩ cũng là xiềng xích. Tâm trí xoắn vặn khiến bạn không tìm thấy hạt cỏ thơm trong túi áo của mình.

Nên khi ngước mắt lên, bất ngờ sao, bạn thấy nắng. Nắng tràn ngập, chan hòa. Trong cây lá tiếng chim lảnh lót. Một buổi sáng thật nhiều nắng, thơm tho và ấm áp. Và thật nhiều Im lặng.