PHAN
NHIÊN HẠO VÀ CHẾ TẠO THƠ CA
Lê Hồ Quang
Cái tên tập thơ rất khiêu khích: Chế tạo thơ ca
[1]. Thơ có thể “chế tạo” được ư? Phan Nhiên Hạo đã chế tạo thơ như thế nào?
Đâu là những “kỹ thuật” mà tác giả đã dùng để chế tạo thơ mình? Liệu có thể xem
những sản phẩm được chế tạo thuần kỹ thuật là thơ không?
Ta hãy lần lượt thử trả lời những câu hỏi trên.
Tập thơ được chia làm 2 phần. Tác giả sử dụng chủ yếu thể
thơ tự do và thơ văn xuôi. Một số bài sử dụng nguồn là các văn bản thuộc loại
hình khác (bài báo, bài nghiên cứu...) và “chế” lại dưới hình thức thơ (Hà
Nội 1, Hà Nội 2, Sau Cái Chết Xấu, Thư Nguyễn Quốc Chánh, Ẩm Thực Ở Một Làng
Quê...). Được đặt trong phần 2, đây là loạt bài thể hiện khá tập trung ý
tưởng “chế tạo” thơ ca của tác giả. Tuy nhiên, sự phân chia này chỉ mang tính
tương đối và cũng không thực cần thiết. Bài Chế Tạo Thơ Ca nằm
cuối tập, là một sự chốt hạ có chủ ý. Ở bài này ta sẽ thấy tuyên ngôn bán chính
thức của nhà thơ về vấn đề đã nêu trên. Tôi gọi “bán chính thức” bởi nó được
thể hiện dưới dạng thơ và bằng giọng điệu giễu cợt không khó nhận ra. Người ta
“chế tạo thơ ca” đơn giản chỉ bởi vì “một buổi chiều không có việc gì
để làm”. Nó có đủ các vật liệu, từ vật chất: “mười sáu con ốc, hai tấm
kim loại, bốn bánh xe”; đến tinh thần: “hỗn hợp của xung đột, hy vọng,
tình yêu và sự vô ích”. Sức mạnh của thứ thơ ca được chế tạo từ hỗn hợp này
thật khủng khiếp: “Đủ sức chạy từ Mỹ sang Tàu trong một đường hầm/ tối om
xuyên tâm trái đất”.
