TỰ DO
Đấy là điều bạn vẫn làm hàng ngày: ăn/ ngủ/ đi lại/
mua sắm/ nói nhảm… Bỗng nhiên, vào một ngày đẹp trời, chúng bất thần bị giới
hạn. Bạn nhận ra ăn/ ngủ/ đi / đi lại… vốn là quyền tối thiểu. Nhưng cũng là
quyền tối thượng. Không có chúng, bạn cảm thấy mình không còn là mình. Tệ hơn.
Bạn không tồn tại. Nên bạn khát khao tự quyết. Bạn muốn được tự do sống, suy
nghĩ, hành động. Nói cách khác, bạn muốn có Tự do.
Nhưng bạn nghĩ lại đi. Có thật bạn có Tự do?
Làm sao bạn có tự do khi cạnh bạn luôn là Kẻ khác với
quyền tự do tối thiểu và tối thượng của họ? Trong không gian giao tiếp, hoặc nhỏ hẹp như một căn bếp, hoặc
rộng lớn như xã hội, tự do của bạn chấm dứt khi tự do của người bên
cạnh bạn bắt đầu. Bởi thực tế là tự do của một cá nhân luôn chỉ được đánh dấu/
xác định bằng sự xâm phạm lãnh địa tự do của tha nhân. Một tiếng ho,
một tia nước bọt bắn ra, tự do của bạn sẽ lập tức ngừng lại. Bạn chỉ tự
do khi bạn ngừng kết nối, ngừng giao tiếp. Nói tóm gọn là bạn ngừng tồn tại. Bạn
sẽ có tự do khi nằm trong một cái bao. Nhưng khi đó, bạn có thực có tự do hay tự
do của bạn đã bị bức tử, như bạn? Và khi đó, liệu bạn còn muốn tự do, hay bạn chỉ muốn trốn thoát khỏi tự do?
Được phép/ không được phép? Bạn luôn phải đối mặt với
câu hỏi này. Từ khi bạn còn là một đứa trẻ lo lắng vì trót tè dầm lên ga giường
và bây giờ, khi là một con người ở tuổi trung niên, có vẻ ngoài đạo mạo và đứng
đắn. Làm sao bạn có tự do khi luôn phải đối mặt với dày đặc các thiết chế đạo đức
- xã hội? Làm sao bạn có tự do khi ý chí của bạn luôn phải đầu hàng trước lí trí.
Rằng, điều giá trị bạn hướng tới, coi trọng và tìm kiếm không phù hợp với hệ thống
chuẩn mực giá trị xã hội đã đề ra. Để tồn tại và “thăng tiến”, lí trí sẽ tạo nên một cơ chế tự điều chỉnh tinh
vi và nham hiểm. Nó buộc bạn phải phục tùng và vận hành theo cấu trúc và quỹ đạo
xã hội mà bạn đang là thuộc về, vì mục địch vị lợi. Bạn vẫn muốn tự do? Bạn chỉ
còn cách văng ra khỏi quỹ đạo, như một mảnh sao lạc bơ vơ giữa thiên hà.
Và nữa. Có thực bạn có quyền tự quyết? Bạn đã không thể
tự quyết việc bạn được/ bị sinh ra. Bạn có thể tự quyết được việc ốm đau, bệnh
tật của bạn? Ngay cả cuộc sống hàng ngày của bạn, bạn tự quyết được mấy phần,
hay cha mẹ/ vợ (chồng)/ con cái/ họ hàng/ lãnh đạo/ đồng nghiệp… của bạn sẽ ghé
vai dự phần quyết hộ? May chi bạn có thể tự quyết về cái chết của mình. Nhưng điều
ấy đòi hỏi rất nhiều can đảm.
Thật buồn, rốt cục, những nổi loạn
tư tưởng và cảm xúc vô phương hướng không đẩy bạn đến với tự do. Chúng đã kịp chết rũ trong chiếc
lồng kiểm duyệt sắt đá của lý trí trước khi kịp biến thành hành động. Điều an ủi là, ít nhất, chúng đem lại ảo tưởng rằng bạn đang có được đôi
chút tự do tinh thần. Sự thực hiếm hoi, đôi khi những cuộc phiêu lưu tinh thần ấy
cũng kịp biến thành một vài hành động thực tế. Nhưng đời thực luôn tát vào mặt bạn đau điếng, với mục đích tốt là nhắc bạn cần
phải quay về đứng hai chân trên mặt đất, thay vì cứ loay hoay trong mớ tư tưởng
triết học nửa mùa rối rắm vô nghĩa. Nên rốt cục, trước khi kịp đặt câu hỏi,
kiểu như tự do hay là chết?, bạn đã kịp sắm ngay một chục khẩu trang để
dành cách ly với toàn bộ thế giới. Trở về nhà sau cuộc chiến quyết liệt để có được
chục khẩu trang sát khuẩn, bạn bèn nghĩ rằng, nó hoàn toàn nằm trong quyền và
khả năng tự quyết của bạn.
1/4/2020, ngày cách ly thứ nhất.
1/4/2020, ngày cách ly thứ nhất.
