TIẾNG TRĂM NĂM VỠ
(Về tập thời
gian ăn tôi bằng mọi giác quan của Linh Văn, Nxb Đà Nẵng, 2025)
nghe thời gian nứt ra từ kẽ đá
tiếng trăm năm vỡ dưới cội thông già
(bài
thơ về người say bóng đêm)
Lê Hồ Quang
.jpg)
Ngay
từ nhan đề tập thơ - thời gian ăn tôi bằng mọi giác quan - thời
gian, thay vì một ý niệm trừu tượng, đã được hữu hình hóa, vật chất hóa thành một
chủ thể hành động mạnh mẽ. Con người, ngược lại, bị đẩy vào thế bị động, trở
thành đối tượng bị tác động, biến đổi. Dẫu vậy, bất chấp sự tường minh trong cấu
trúc ngữ pháp này, hình tượng thời gian cũng như mối quan hệ giữa thời gian và
con người trong tập thơ vẫn hiện lên như một câu đố của Sphinx.
Ta hãy bắt đầu từ hình tượng thời gian. Từ góc nhìn nội cảm, thời gian được chú trọng trong tập thơ không phải là thời gian bên ngoài, tuyến tính, đồng nhất và có thể chia cắt mà chủ yếu là thời gian bên trong, là thời gian mà con người sống và trải nghiệm trong ý thức, cảm giác. Nó là một dòng chảy liên tục, không thể chia cắt, nơi quá khứ thấm nhuần vào hiện tại và định hình tương lai, hoặc, nói theo cách của Walt Whitman: "Quá khứ và hiện tại đã héo tàn - tôi đã đổ đầy và rót cạn/ Và bây giờ tôi sắp đổ đầy cái phần tôi kế tiếp của tương lai" (Bài hát chính tôi, Hoàng Hưng dịch). Dĩ nhiên, rất khó để đo lường thời gian này bằng các đơn vị vật lí bên ngoài, bởi nó hình thành từ “một nguyện ước riêng tư và thành thật/ về một khoảng trời đã mất” (vọng âm), được định vị, định tính bằng không gian tương ứng, cũng đã được cá nhân hóa. Đó là khoảng trời tuổi thơ: ấu thơ là chuỗi ngày dài ngóng đợi/ một tiếng động dội về từ vách núi bên kia (tiếng thở trong vườn); là miền đất quê hương: thị trấn nhỏ nằm ven dốc hoa vàng/ một cái cây như vị khách không mời/ trước ngôi nhà có tầng áp mái/ ô cửa sổ thơ mộng (thị trấn); hoặc một địa danh mà con người từng sống trải: “sài-gòn/ sài-gòn/ hẻm hóc chôn chúng ta vào mê cung/ rối rắm vòng vèo trí nhớ (những ngày mưa chầm chậm)… Đó là không – thời gian của yêu thương: thị trấn nhỏ/ giấu cuộc tình nho nhỏ/ một gói nho khô, một cánh pensée/ chàng thiếu niên đứng bên thành cầu nôn nao chờ đợi/ trái tim nhảy một điệu valse (thị trấn)…; và nỗi đau đớn, tuyệt vọng: bao điều chưa nói ứa ra như nhựa cây sau mỗi vết chém/ và anh đáp lời em bằng thứ màu đỏ kia/ từ hốc mũi trên gương mặt cứng đờ/ cuộc hội thoại của xương/ và máu (cho Anh của em (1976-2023))… Thời gian này vừa có thể đo đếm được bằng các con số ngày/ tháng/ năm, đồng thời rộng lớn hơn, bí ẩn và khó thấu suốt hơn. Đó là thời gian đã được cảm xúc hóa, tinh thần hóa: những ngày im lặng thả ngón tay trỏ của mình/ xuyên qua những tầng biển sắc nhọn/ để chạm vào thương tích của một ngày khác (thương tích); tất cả chỉ là một nhát cắt dọc chiêm bao/ đổ thời gian xuống mặt phẳng không gian/ còn cách nào khác ngoài việc khẽ chạm từng hình bóng/ để cảm nhận sức nặng kí ức/ bám trên đầu mỗi ngón tay như bụi (từ một tấm ảnh gia đình)…
